Năm 2023, thị trường thế giới không chỉ tiếp tục nóng với những tin về kinh tế tài chính, hầu hết đều có vẻ bất lợi cho giá hàng hóa, mà còn yếu tố thời tiết, Nhiệt độ Trái đất ấm dần lên…
Nếu xảy ra hạn hán trên diện rộng, thì đấy là mối lo ngại lớn nhất, bao trùm hơn cả sương muối hay xảy ra tại Brazil. Vì sao? Vì sương giá chỉ ở Brazil, còn hạn hán thì cả một vùng sản xuất rộng lớn quanh vành đai Thái Bình Dương, và đương nhiên không chỉ cà phê mà còn các nông sản khác.
Theo NASA, năm 2022 là một trong những năm nóng nhất từng được ghi nhận trên Trái đất. Mô hình khí hậu khắp các vùng nhiệt đới Thái Bình Dương cứ lặp đi lặp lại thường xuyên – được gọi là ENSO (El Niño Southern Oscillation). Năm 2022 được cho là năm mát mẻ nhờ hiện tượng La Niña. Tức là các vùng biển ở quanh xích đạo Thái Bình Dương mát hơn đáng kể so với bình thường. Mát và nóng ở Thái Bình Dương lại ảnh hưởng đến các kiểu thời tiết trên khắp thế giới.
Hệ quả của La Niña là hạn chế nhiệt độ toàn cầu tăng vì đưa mưa lũ về nhiều. Điều này có nghĩa là—bất chấp những đợt nắng nóng, cháy rừng và hạn hán lan rộng gần đây—thế giới thực sự đã tránh được điều tồi tệ nhất. Điều đáng ngại là La Niña hiện nay sẽ kết thúc và sau đó chuyển sang El Niño, một hiện tượng bạn đọc đã quá quen tên. Hiện tượng này khiến vùng biển ở xích đạo Thái Bình Dương trở nên ấm hơn nhiều. Loài người cũng đã trải nghiệm thời tiết khắc nghiệt từng hoành hành khắp hành tinh của chúng ta vào năm 2021 và 2022, nhưng đối với El Niño sắp tới e đáng sợ hơn nhiều.
Các dự báo hiện tại cho thấy rằng La Niña sẽ tiếp tục kéo dài đến đầu năm 2023, khiến nó trở thành một trong những đợt dài nhất được ghi nhận (bắt đầu vào mùa xuân năm 2020). Sau đó, vùng xích đạo Thái Bình Dương sẽ bắt đầu ấm trở lại. Thường thời tiết phải nóng ở mức độ nào đó thì El Niño phát triển. Vậy thì năm tới 2023 vẫn có nguy cơ dù 2022 có La Niña làm mát nhưng lại là năm được ghi nhận nóng nhất.
Nếu nhiệt độ trung bình toàn cầu tăng 1,5°C được coi là mức ngưỡng bảo vệ, nhưng nếu vượt quá ngưỡng đó, thì khí hậu sẽ thay đổi và trở nên nguy hiểm. Nhìn trên con số này, khí hậu trước đây từng ổn định thì nay bắt đầu thay đổi nghiêm trọng, càng lúc càng phổ biến, ảnh hưởng đến tất cả mọi người và len lỏi vào mọi khía cạnh trong cuộc sống. Vào năm 2021, con số này (so với mức trung bình của những năm 1850–1900) là 1,2°C, trong khi vào năm 2019—trước khi xảy ra hiện tượng La Niña hiện nay—mức này đo được mức cao đáng ngại là 1,36°C. Giả sử như nền nhiệt tăng trở lại vào năm 2023, hoàn toàn có khả năng chúng ta sẽ chạm hoặc thậm chí vượt quá 1,5°C và nếu vậy thì đấy là lần đầu tiên chạm và vượt.
Hiểu cho chính xác, điều này có nghĩa là gì? Sẽ không ngạc nhiên khi thấy kỷ lục về nhiệt độ cao nhất được ghi nhận—thực tế là 54,4°C (129,9°F) ở Thung lũng Chết của California—bị phá vỡ. Điều này cũng hoàn toàn có thể xảy ra đâu đó tại Trung Đông hoặc Nam Á, nơi nhiệt độ có thể tăng lên trên 55°C. Nhiệt độ có thể vượt mốc 40°C một lần nữa ở Vương quốc Anh và lần đầu tiên vượt ngưỡng 50°C ở một số khu vực của Châu Âu.
Nhiệt độ cao hơn đồng nghĩa với hạn hán nghiêm trọng. Hạn hán làm giảm năng suất cây trồng ở nhiều nơi trên thế giới là khó tránh khỏi. Vào năm 2022, thời tiết khắc nghiệt khiến sản lượng thu hoạch giảm ở Trung Quốc, Ấn Độ, Nam Mỹ và Châu Âu, làm gia tăng tình trạng mất an ninh lương thực. Do vậy, dự trữ lương thực năm 2023 có thể thấp hơn bình thường. Nếu xảy ra một đợt thu hoạch kém nữa thì giá nông sản lại phải chỉnh dù các ngân hàng trung ương có lấy tiền bạc để “vá trời”. Kết quả sẽ là tình trạng thiếu lương thực ở hầu hết các quốc gia có thể dẫn đến tình trạng bất ổn dân sự, trong khi giá cả tăng cao ở các nước phát triển sẽ tiếp tục gây ra lạm phát và khủng hoảng chi phí sinh hoạt.
Biết rằng không nên lấy chuyện “trời làm” (El Niño) để trù ẻo nhưng quy luật lặp lại của thời tiết biết sao mà giải thích cho đúng.
Nếu như tình hình kinh tế tài chính không thuận cho giá cà phê trong năm 2023, thì có lẽ thời tiết sẽ can thiệp. Nếu có El Niño vào nửa cuối năm 2023, thì đấy là nguyên do giúp các nguồn thông tin hàng hóa bắn lên để các tay đầu cơ mua trở lại giúp giá cà phê tăng trên nền giá tốt hơn của nhiều mặt hàng nông sản nói chung.
Nguồn: NGUYỄN QUANG BÌNH
